Sözcükler arası anlam ilişkisi konu anlatımı 5.sınıf konu başlıkları arasında yer almakla beraber, sözcükler arası anlam ilişkisi konusunu işleyip bir çok sözcükler arası anlam ilişkisi örneğiyle konumuzu pekiştireceğiz.
1. EŞ ANLAMLI (ANLAMDAŞ) SÖZCÜKLER
Yazılış ve okunuşları farklı olmasına rağmen aynı anlamı taşıyan sözcüklere eş anlamlı (anlamdaş) sözcükler denir. Eş anlamlı sözcükler birbirinin yerine kullanılabilir.
Örnekler:
| Kara = Siyah | Kırmızı = Al | Doktor = Hekim |
| Elbise = Giysi | Yüz = Surat | Ayakkabı = Pabuç |
| Durum = Vaziyet | Yıl = Sene | Konuk = Misafir |
| Görev = Vazife | Uyarı = İkaz | Dil = Lisan |
| Özgün = Orijinal | Fayda = Yarar | İlginç = Enteresan |
| Yoksul = Fakir | Bellek = Hafıza | Millet = Ulus |
2. ZIT (KARŞIT) ANLAMLI SÖZCÜKLER
Anlamca birbirinin karşıtı olan kelimelere zıt (karşıt) anlamlı sözcükler denir.
Örnekler:
| Uzak – Yakın | Güzel – Çirkin | Kirli – Temiz |
| İleri – Geri | İç – Dış | Soğuk – Sıcak |
| Hızlı – Yavaş | Artı – Eksi | Boş – Dolu |
| Doğal – Yapay | Batı – Doğu | Erken – Geç |
| İnmek – Çıkmak | Sağ – Sol | Zengin – Fakir |
| Sık – Seyrek | İyi – Kötü | Açık – Kapalı |
Not: Bir sözcüğün olumsuzu onun zıt anlamlısı değildir!
Örnekler:
| Sözcük | Olumsuzu | Zıt Anlamlısı |
| Acı | Acısız | Tatlı |
| Gelmek | Gelmemek | Gitmek |
| Kirli | Kirsiz | Temiz |
| Almak | Almamak | Vermek |
3. EŞ SESLİ (SESTEŞ) SÖZCÜKLER
Yazılışları ve okunuşları aynı, anlamları farklı olan sözcüklere eş sesli (sesteş) sözcük denir.
Örnekler:
» Ankara – Eskişehir yolu bugün trafiğe kapatılacak
» Buğdayların içindeki yabani otları yolduk.
» Maçın sonuna doğru kaleye ben geçtim.
» Boynumdaki büyük ben uzaktan bile belli oluyor.
» Gölge yüz ama dikkatli ol.
» Operasyona yüz polis katılmış.
» Çocuğun eli yüzü çikolata olmuş.
» Kasap koyunu yüzdü.
» Çay demli olmuş.
» Serinlemek için çaya ayaklarımızı soktuk.
» Güneydoğu Anadolu’da yaz ayları sıcak geçer.
» İsteklerini bir kâğıda yaz, bana getir.
Not: Düzeltme işareti (^) olan sözcüklerde okunuş ve yazılış farklı olduğu için sesteşlik aranmaz!
Örnekler:
» Ama – Âmâ * Hala – Hâlâ *Aşık – Âşık *Adet – Âdet * Yar – Yâr
» Kar – Kâr * Şura – Şûra * Hal – Hâl * Adem – Âdem