Mutasyon, bir organizmanın genetik materyalinde meydana gelen kalıtsal değişiklikleri ifade eder. Bu değişiklikler genellikle DNA’da meydana gelir ve organizmanın nesiller boyunca aktarılan genetik materyalinde kalıcı olarak değişiklik yapar.
Modifikasyon ise, bir organizmanın fenotipini etkileyen çevresel faktörler tarafından oluşturulan değişiklikleri ifade eder. Modifikasyonlar, genetik materyalde kalıcı değişiklikler yapmazlar, ancak bir organizmanın fenotipini geçici olarak etkileyebilirler.
Özetle, mutasyonlar kalıtsal değişikliklerdir ve genetik materyalde kalıcı değişikliklere neden olurken, modifikasyonlar çevresel faktörler tarafından oluşturulan geçici değişikliklerdir ve genetik materyalde kalıcı değişikliklere neden olmazlar.
Mutasyon nedir?
DNA’da meydana gelen hatalar mutasyon olarak adlandırılır. Bu hatalar hücre bölünmesine hazırlanan bir DNA’nın eşlenmesi sırasında meydana gelir.
Mitoz bölünme sırasındaki hatalar; baz dizisi üzerinde bir bazın eksilmesi ya da diziye normal koşullarda olmaması gereken bir bazın eklenmesi şeklinde olabilir.
Mayoz bölünmede ise bu hatalar; parça değişimi sırasında kopan parçanın eksilmesi, ters dönmesi ve ya ilgisiz bir yere yapışması şeklinde gerçekleşebilir.
Farklı biçimlerde gerçekleşen bu mutasyonlar DNA’daki gen bilgisinin değişmesine sebep olur. Genlerdeki bu değişiklikler vücut hücrelerinde gerçekleştiğinde sonraki kuşaklara aktarılmaz.
Fakat çocukların genlerini anne ve babalarının üreme hücrelerindeki
DNA’larından almaları, bu hücrelerdeki değişikliklerin kuşaktan kuşağa aktarılmasını sağlar.
Yeryüzündeki tür çeşitliliği ve hiçbir canlının birbirine benzememesi de mutasyonun bir sonucudur.
Mutasyonlar ölümcül hastalıklara sebep olabileceği gibi bazı durumlarda canlılar için avantaj da sağlayabilir.
Mutasyona uğrayan bakterilerin bir kısmının antibiyotiği yok etme ya da antibiyotiğin kendisini fark etmesini önleme gibi yeni özelliklere sahip olması ve bu sayede direnç kazanarak kendisini koruması buna örnektir.
Mutasyon Örnekleri
Albinoluk
Bazı canlılarda vücuttaki renk oluşumuyla ilgili genlerde mutasyon meydana gelmesi sonucu, albinoluk denilen durum ortaya çıkar. Bu canlılarda renk pigmentleri tam oluşamadığı için, beyaz kıl ve açık ten rengi gibi oluşumlar gözlenir.
Down sendromu
Mayozda, mutasyonların etkisiyle homolog kromozomların ayrılması sırasında sorunlar yaşanabilir.
Homolog kromozomların ayrılamaması ve ikisinin de aynı hücreye gitmesi durumunda, bu hücrenin döllenmesiyle oluşan bireyde, kromozomların sayısı sağlıklı insanlardan bir tane fazla olur ve bu durum Down sendrom olarak adlandırılan genetik farklılığa yol açar.
Bu farklılığın görüldüğü bireylerde zihinsel kavrama bozuklukları gözlemlenir. Bu bireyler çekik gözlü, kısa ve kalın boyunludur.
Çok parmaklılık
Çok parmaklılık özellikle insanlarda, köpeklerde ve kedilerde görülen bir genetik bozukluktur. Parmakların, normal sayısından fazla oluşması durumudur.
Orak hücreli anemi
Bir mutasyon sonucunda, alyuvar hücreleri orak aletine ya da C harfine benzer bir şekil alır. Orak hücreli anemi adı verilen bu hastalıkta, alyuvarlar yeterli miktarda oksijen taşıyamaz hâle gelir.
Modifikasyon nedir?
Çevre etkisiyle oluşan, genlerin yapısını değiştirmeyen ve sonraki kuşaklara aktarılmayan bu tür değişimlere de modifikasyon denir.
Canlılarda meydana gelen değişimler üzerinde sadece kalıtsal değil iklim ya da besin gibi çevresel faktörlerde etkilidir. Bu tür faktörler genlerin yapısında herhangi bir değişikliğe sebep olmadığı için gelecek nesillere aktarılamaz.