Ekonomik faaliyetler genel olarak üç kategoriye ayrılır: birincil ekonomik faaliyetler, ikincil ve üçüncül faaliyetler. Ekonomik faaliyet, mal ve hizmetlerin üretilmesi, dağıtımı ve tüketimi için gerçekleştirilen herhangi bir faaliyettir.
Birincil ekonomik faaliyetler: Doğal kaynakların çıkarılması ve üretimi işlemlerini içerir. Tarım, ormancılık, madencilik ve balıkçılık gibi sektörleri kapsar. Bu faaliyetler, doğal kaynakların çıkarılması ve işlenmesi ile ilgilenir.
İkincil ekonomik faaliyetler: Üretim sürecinde doğal kaynakların işlenmesi ve sanayi üretiminin gerçekleştirilmesini içerir. İkincil faaliyetler arasında sanayi üretimi, inşaat faaliyetleri, enerji üretimi, su ve atık yönetimi gibi faaliyetler yer alır.
Üçüncül ekonomik faaliyetler: Hizmetler sektörünü kapsayan faaliyetlerdir. Tüketici talebine yanıt veren faaliyetler arasında eğitim, sağlık hizmetleri, perakende satış, bankacılık, sigortacılık, turizm, iletişim, ulaştırma ve lojistik hizmetleri gibi faaliyetler bulunur.
Bu üç faaliyet kategorisi, ekonomik faaliyetlerin çeşitli yönlerini kapsar ve üretim, dağıtım, tüketim ve hizmetlerin farklı aşamalarında gerçekleşen faaliyetleri içerir.
Ekonomik faaliyet nedir?
Üretim, tüketim ve dağıtım ile ilgili her türlü çalışmaya ekonomik faaliyet denir.
İklim özellikleri, yeryüzü şekilleri, su kaynakları ve nüfusun dağılışı ülkemizin farklı yerlerinde yapılan ekonomik faaliyetleri etkilemektedir.
İnsanlar hayatlarını sürdürmek ve ihtiyaçlarını karşılamak için çeşitli işler yaparlar.
Ekonomik Faaliyetler İle İlgili Kavramlar
Üretim: Yaşadığımız çevredeki kaynakları kullanarak yeni ürünler elde etmeye üretim denir.
Tüketim: Üretilen malın kullanılması veya hizmetten yararlanılmasına tüketim denir.
Enerji: Maddede olan ısı, ışık biçiminde ortaya çıkan güce enerji denir.
İhracat (Dış satım): Bir ülkenin ürettiği bir malı başka bir ülkeye satmasına ihracat denir.
İthalat (Dış alım): Bir ülkenin başka bir ülkeden mal almasına ithalat denir.
Ticaret: Kar elde etmek amacıyla yapılan alım-satım etkinliğine ticaret denir.
Birincil Ekonomik Faaliyetler
Birincil Ekonomik Faaliyetler: Tarım, Madencilik ve Balıkçılıktır.
Birincil ekonomik faaliyetler, dünya ekonomisinde en temel faaliyetlerden biridir. Tarım, madencilik ve balıkçılık gibi sektörlerin tamamı, doğal kaynakların üretim ve çıkarımına dayanır. Bu sektörlerin büyüklüğü, ülkelerin doğal kaynak potansiyeline ve çalışan nüfusun yapısına göre değişebilir.
Tarım, birincil ekonomik faaliyetlerin en büyüğüdür. Tarım, bitki yetiştirme, hayvan yetiştirme ve gıda üretimi gibi faaliyetleri içerir. Tarım sektörü, insanların temel gıda ihtiyaçlarını karşılamak için hayati bir rol oynar. Ayrıca, tarım sektörü, ülkelerin dış ticaretinde de önemli bir rol oynar. Bazı ülkeler, tarım ürünlerinin ihracatından önemli miktarda gelir elde ederler.
Madencilik, birincil ekonomik faaliyetlerin bir diğer önemli sektörüdür. Madencilik, yer altındaki doğal kaynakların çıkarılması işlemidir. Madencilik faaliyetleri, altın, demir, kömür, petrol, doğalgaz gibi çeşitli mineralleri ve enerji kaynaklarını içerir. Madencilik sektörü, dünya ekonomisi için önemli bir kaynak sağlar. Bazı ülkeler, madencilik faaliyetleri sayesinde önemli miktarda ihracat geliri elde ederler.
Balıkçılık, birincil ekonomik faaliyetlerin bir diğer sektörüdür. Balıkçılık, denizlerden, nehirlerden veya diğer su kaynaklarından balık ve diğer deniz ürünlerinin çıkarılması işlemidir. Balıkçılık, özellikle sahil ülkeleri için önemlidir. Balıkçılık sektörü, hem yerel tüketim hem de ihracat için önemli bir kaynak olabilir. Ancak, aşırı avlanma, çevre kirliliği ve iklim değişikliği, balıkçılık sektörünü olumsuz etkileyebilir.
Birincil ekonomik faaliyetler, dünya ekonomisinde önemli bir rol oynar. Tarım, madencilik ve balıkçılık sektörleri, doğal kaynakların üretimi ve çıkarımı için gereklidir. Bu sektörler, insanların temel ihtiyaçlarını karşılar ve ekonomik kalkınmanın temelini oluşturur.
Ülkemizdeki ekonomik faaliyetler nelerdir – Çevremizdeki Ekonomik Faaliyetler Nelerdir?
1.Tarım
2.Hayvancılık
3.Sanayi
4.Ticaret
5.Turizm
6.Madencilik
7.Ormancılık
8.Hizmet sektörü
1. TARIM
Toprağın ekilmesi ve işlenmesi yoluyla topraktan faydalanma işlerinin tümüne tarım denir. Tarım birincil ekonomik faaliyetler arasındadır.
- Tarım birincil ekonomik faaliyettir.
- Ülkemizdeki toprakların önemli bir kısmı tarım yapmaya elverişlidir.
- İklimin ılıman, yeryüzü şekillerinin sade ve su kaynaklarının fazla olduğu yerler tarımsal faaliyetler için daha uygundur.
- Tarım ürünlerinin yetişme koşulları ve özellikleri farklılık göstermektedir. Bu nedenle ülkemizin çeşitli yerlerinde birbirinden farklı tarım ürünleri yetiştirilmektedir.
- Akdeniz ve Ege’de Antalya, Mersin, İzmir, Aydın ve çevresinde pamuk, zeytin, turunçgiller ve üzüm üretimi yapılır.
- İç Anadolu Bölgesi’nde yağış yetersiz olduğundan buğday, arpa ve şeker pancarı üretimi yaygındır.
- Doğu Anadolu Bölgesi’nde buğday, arpa gibi karasal iklime uygun ürünler yetiştirilmektedir. Ayrıca Malatya, Elazığ ve civarında kayısı üretimi yapılmaktadır.
- Marmara Bölgesi’nde tarım Ergene, Balıkesir ve Bursa ovalarında yoğunlaşmıştır. Buralarda ayçiçeği, zeytin, pirinç, sebze ve meyve tarımı yapılmaktadır.
- Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde kuraklığa dayanan kırmızı mercimek ve Antep fıstığı üretimi yaygındır.
- Karadeniz kıyıları (Karadeniz Bölgesi) her mevsim yağış alan bir iklim özelliğine sahiptir.
- Giresun, Ordu, Trabzon, Rize ve çevresinde yağış ve neme fazla ihtiyaç duyan çay, fındık ve mısır üretimi yaygındır.
2. HAYVANCILIK
Hayvanların yetiştirilmesine, bakılmasına ve hayvanlardan elde edilen ürünlerin pazarlanmasına hayvancılık denir. Hayvancılık birincil ekonomik faaliyetler arasındadır.
- Baharda yeşeren otlaklar, yazın yağış alan alanlar, akarsu boyları ve kıyılarda yapılır.
- İklim, yeryüzü şekilleri ve bitki örtüsü gibi coğrafi özelliklere bağlı olarak ülkemizin değişik yerlerinde hayvancılık faaliyetleri yapılır.
- Erzurum-Kars yöresinde yaz yağışları fazla olduğu için otlak alanlar geniştir. Bu durum büyükbaş mera hayvancılığının bu çevrede gelişmesini sağlamıştır.
- Nüfusun fazla olduğu İstanbul, Ankara, Bursa, İzmir gibi şehirlerin çevresinde kümes hayvancılığı önemli bir ekonomik faaliyettir.
- Bursa ve çevresinde ipek böcekçiliği yapılır. İpek böceği, dut yapraklarını yiyerek beslenir ve ipeği koza hâline getirir.
- Arıcılık, çam ormanları ve meyve bahçeleri olan yerlerde yapılır. Muğla, Ordu, Erzurum, Rize, Erzincan, Kars ve Hakkari’de arıcılık yaygındır.
- Balıkçılık, deniz, akarsu ve göllerin bulunduğu yerlerde yapılır.
- Karasal iklimin etkisiyle bozkır bitki örtüsünün yaygın olduğu Konya, Ankara ve çevresinde küçükbaş hayvancılık gelişmiştir.
3. SANAYİ
İnsanların çeşitli kaynaklardan elde ettikleri ham maddeleri, işlenmiş veya yarı işlenmiş ürün haline getirmek için yaptıkları faaliyetlerin tümüne sanayi denir.
- Sanayi ikincil ekonomik faaliyettir.
- İklim özellikleri, yeryüzü şekilleri ve ulaşım ağı bir yerde sanayi faaliyetlerinin yapılmasında belirleyici özelliklerdendir.
- Yeryüzü şekillerinin sade, iklim koşullarının ılıman ve ulaşım ağının gelişmiş olduğu yerler sanayi tesisi kurmak için uygundur.
- İstanbul, Bursa, İzmir, Adana, Gaziantep, Denizli, Kocaeli sanayinin geliştiği illerimizden bazılarıdır.
- Yeryüzü şekillerinin dağlık ve engebeli, iklim özelliklerinin sert, ulaşım ağının yeterli olmadığı yerlerde sanayi tesisi kurmak oldukça zordur.
- Muş, Hakkâri, Ardahan, Gümüşhane, Sinop sanayinin yeterince gelişmediği illerimiz arasındadır.
4. TİCARET
Kâr elde etmek amacıyla yapılan alım satım işlemine ticaret denir.
- Tarım, hayvancılık, sanayi, ormancılık ve madencilik faaliyetleri sonucu üretilen ürünler öncelikle ülkemizde yaşayan insanların ihtiyacı için kullanılır.
- İhtiyacımızdan fazla üretilen ürünler ülke dışına satılarak kazanç sağlanır.
- Ülkemizde üretilmeyen veya üretildiği hâlde ihtiyacımızı karşılamayan ürünler ise yurt dışından satın alınır.
- Sanayi faaliyetlerinin yoğun olarak yapıldığı İstanbul, İzmir, Kocaeli, Mersin, Ankara, Bursa gibi şehirlerimizde ticaret de gelişmiştir.
5. TURİZM
İnsanların yaşadıkları yerden ayrılarak başka yerlere kısa süreli geziler yapmasına ve bu gezilerin oluşturduğu faaliyetlerin bütününe turizm denir.
- Eğlenmek, dinlenmek, doğal güzellikleri ve tarihî mekânları görmek amacıyla yurt içi veya yurt dışında gezintiye çıkan insanlara ise turist denir.
- Turizm, ülke ekonomisine önemli katkı sağladığı için “bacasız sanayi” olarak adlandırılır.
Dünyanın çeşitli yerlerindeki insanlar dinlenmek, eğlenmek, doğal ve tarihî güzellikleri görmek amacıyla ülkemize gelmektedir. - Turistler ülkemizde kaldıkları süre içinde ihtiyaçlarını karşılarken alışveriş yapar ve ülkemize döviz bırakırlar. Ülkeye döviz girişi ekonominin gelişmesine katkı sağlar.
- Turizmin ülkeye bir başka katkısı da insanlara iş imkânı sağlamasıdır.
- Turistlerin gittikleri yerlerde kaldıkları otel ve tatil köyü gibi yerlere turistik tesis adı verilir.
- Günümüzde turizm faaliyetlerinin yaygınlaşmasıyla birlikte turistik tesis sayısında artış yaşanmıştır. İnsanların gittikleri yerlerde kalacağı yer sayısındaki artış eğitim, spor, kongre ve sağlık amaçlı turizmin de yaygınlaşmasına katkı sağlamıştır.
- Yazları uzun ve güneşli geçen, Akdeniz ikliminin etkisi altında olan kıyı kesimler deniz turizminin merkezi hâline gelmiştir.
- Antalya (Alanya, Manavgat, Kemer), Muğla (Bodrum, Fethiye, Marmaris), İzmir (Çeşme) yaz turizminin geliştiği yerlere örnektir.
- Yeryüzü şekillerinin dağlık ve engebeli olduğu alanlar kış turizminin yapılması için uygundur.
- Bursa (Uludağ), Erzurum (Palandöken), Bolu (Kartalkaya) illeri kış turizminin geliştiği yerlere örnektir.
6. MADENCİLİK
Yer kabuğunda çok uzun yıllar boyunca oluşan ve ekonomik değeri olan minerallere maden adı verilir. Madenlerin araştırılması, çıkarılması ve işletilmesiyle ilgili teknik ve yöntemlerin tümüne madencilik denir.
- Madenler sanayide kullanılan doğal ham maddelerdir.
- Ülkemiz maden bakımından oldukça zengindir.
Ülkemizde hangi madenler nerede çıkmaktadır?
Demir: Divriği ve Hekimhan çevresinde çıkarılır. Demir madeni, demir çelik fabrikalarında işlenir. Ülkemizin önemli demir çelik fabrikaları Karabük’te, İskenderun’da, İzmir’de ve Karadeniz Ereğli’de bulunmaktadır.
Linyit kömürü ve doğal gaz evlerde ısınma amacıyla kullanıldığı gibi termik santrallerde elektrik enerjisi elde etmek amacıyla da kullanılır.
Bakır nerede çıkartılır? Bakır nerelerde kullanılır?
Küre (Kastamonu), Murgul (Artvin) ve Maden (Elazığ)’de çıkarılır. Buralarda çıkarılan bakır Murgul, Samsun ve Elazığ’da bulunan bakır işletmelerinde işlenir.
Madenleri yer altında bulunduğu şekliyle kullanmak mümkün değildir. Yer altından çıkarılan madenler fabrikalarda işlenerek kullanıma hazır hâle getirilir.
Bor madeni nerede çıkartılır? Bor madeni nerelerde kullanılır?
Bor, dünyada en fazla ülkemizde bulunmaktadır. Balıkesir, Bursa, Kütahya ve Eskişehir çevresinde çıkarılır. Bor, roket ve jet yakıtı yapımında, deterjan, porselen, cam, ilaç ve kimya sanayisinde kullanılır.
Alüminyum madeni nerede çıkartılır? Alüminyum madeni nerelerde kullanılır?
Seydişehir (Konya) ve Akseki’de (Antalya) çıkarılan alüminyum çok hafif, işlenmesi kolay ve yumuşak bir madendir. Uçak ve otomobil sanayisinde kullanılır.
Krom madeni nerede çıkartılır? Krom madeni nerelerde kullanılır?
Guleman (Elazığ), Fethiye, Köyceğiz (Muğla), Acıpayam (Denizli), Eskişehir, Orhaneli (Bursa) gibi yerlerde çıkarılan krom, paslanmaz özelliği olan sert bir madendir. Paslanmaz çelik üretiminde ve otomobil parçalarının yapımında kullanılır.
7. ORMANCILIK
İnsanların orman ürünlerine ve hizmetlerine olan ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla yaptıkları faaliyetlerin tümüne ormancılık denir.
- Ülkemizdeki ormanların önemli bir kısmı Karadeniz Bölgesi’nde bulunmaktadır. Karadeniz Bölgesi’ni Akdeniz Bölgesi takip etmektedir.
- Ülkemizin iç kısımlarında ise iklim ve kuraklıktan dolayı orman alanları oldukça azdır.
- Ülkemizde ormanların en az olduğu bölge Güneydoğu Anadolu Bölgesi’dir.
- Ormanlardaki ağaçlar kâğıt, kereste ve mobilya yapımında kullanılır.
- Ormancılık faaliyeti insanlara iş imkânı sağlar. İnsanlar da bu alanda çalışarak geçimlerini sağlar.
- Bir yerdeki orman varlığını belirleyici temel etken iklim ve yağıştır.
- Yağışın yetersiz olduğu yerlerde orman alanları da azdır.
HİZMET SEKTÖRÜ
İnsanlara hizmet edilen ekonomik faaliyetlere denir. Memur, polis, öğretmen, doktor, bankacı, şoför hizmet sektörüne örnek verilebilir.
- Hizmet üçüncül ekonomik faaliyetlere girer.
- Eğitim, sağlık, ulaşım, bankacılık gibi ekonomik faaliyetler hizmet sektörü içinde yer alır.
- Sanayinin gelişmesiyle şehir merkezlerinde yaşayan insan sayısı artmıştır. İnsanların çeşitli ihtiyaçlarının karşılanması için yeni iş alanları ortaya çıkmıştır.
- Sağlık, eğitim, ulaşım ve bankacılık alanlarında insanlar iş bularak çalışmaya başladı ve bu alanlarda kazandıklarıyla diğer ihtiyaçlarını karşıladı.
- İstanbul, Ankara, Kocaeli, İzmir, Eskişehir, Samsun, Kayseri, Konya, Bursa, Antalya, Adana gibi şehirler hizmet sektörünün gelişme gösterdiği önemli şehirlerimizden bazılarıdır.
- Sanayi ve teknolojinin gelişmesiyle birlikte hizmet sektörü ülke ekonomisinde önemli bir konuma gelmiştir.