Anadolu uygarlıkları ve Mezopotamya uygarlıkları konumuzda, Anadolu ve Mezopotamya bölgelerinde ortaya çıkan insanlık tarihinin gelişmesine katkıda bulunmuş önemli medeniyetlerle ilgili bilgiler vereceğiz. İşte bu bölgelerde ortaya çıkan bazı uygarlıklar:
Mezopotamya Uygarlıkları
Mezopotamya Yunancada iki nehir arası anlamına gelir. Fırat ile Dicle nehirleri arasında kalan bölgeye Mezopotamya denir. Tarih boyunca Mezopotamya’da birçok devlet kurulmuştur. Mezopotamya uygalıkları, Sümerler, Babiller ve Asurlardır.
Sümerler
Sümerler Güney Mezopotamya’da MÖ 4000 – MÖ 2000’ler arasında tarih sahnesinde yer almışlardır. Sümerlerin özelliklerini maddeler halinde öğrenin.
- Şehir devletleri halinde yaşamışlardır. Ur, Urudu, Eridu ve Lagaş önemli şehir devletlerindendir.
- Ülke “patesi” adı verilen krallar tarafından yönetilmiştir.
- Yazıyı icat etmişler ve ilk yazılı kanunları (Urgakina Kanunları) yapmışlardır.
- İlk defa yazıyı kullanarak tarih çağlarını başlatmışlardır.
- Yazının icadı tarihin ve İlk Çağ’ın başlangıcıdır.
- Tekerleği icat ederek ulaşımı kolaylaştırmışlardır.
- Ziggurat adı verilen tapınakları yapmışlar, bu tapınakları ibadet dışında; depo, okul ve rasathane olarak da kullanmışlardır.
- Astronomi ile ilgilendiler, ay ve güneş tutulmasının inceleyerek Ay Takvimini yaptılar.
- Gezegenleri buldular, matematikte dört işlemi hesapladılar.
- Gılgamış ve Yaradılış Destanları Sümerlere aittir.
- Çok tanrılı dini inanca sahiptiler.
- Sulu tarım hayvancılık ve ticaret ile uğraşmışlardır.
Babiller
Güney Mezopotamya’da Babil merkezli MÖ 2000 – MÖ 6OO’ler arasında tarih sahnesinde yer almışlardır. Babillerin özelliklerini maddeler halinde öğrenin.
- Başkentleri Babil’dir.
- En ünlü kralları Hammurabi’dir.
- Tarım, hayvancılık ve ticaretle uğraşmışlardır.
- Kral Hammurabi “Hammurabi Kanunları” adıyla tarihte bilinen ilk anayasayı hazırladı.
- Astronomi ile ilgilenmiş, güneş saatini bulmuşlardır.
- Kral Hammurabi eşi için “Babil’in Asma Bahçeleri”ni yaptırmıştır ve dünyanın yedi harikasındandır.
- Kral Hammurabi ülke denetiminin sağlayabilmek için “Babil Kulesi‘ni” inşa ettirmiştir.
- Merkeziyetçi bir krallıkla yönetilmişlerdir.
- İştar Kapısı önemli mimari eserlerindendir.
- Hammurabi Kanunları kısasa kısas esasına dayandığı için çok serttir.
Asurlar
Kuzey Mezopotamya’da Ninova merkezli MÖ 2000 – MÖ 700’ler arasında tarih sahnesinde yer almışlardır. Asurların özelliklerini maddeler halinde öğrenin.
- Başkentleri Ninova’dır.
- En önemli hükümdarları Asurbanipal’dır.
- Ticaretle uğraşmışlar ve büyük bir ticaret imparatorluğu kurmuşlardır.
- Ninova’da ilk kütüphaneyi kurdular.
- İlk arşivcilik faaliyetlerini başlattılar.
- Ticaret için geldikleri Anadolu’ya yazıyı getirmişler ve Anadolu’nun tarih çağlarına girmesini sağlamışlardır.
- Karum adı verilen ticaret merkezleri kurmuşlardır.
Anadolu Uygarlıkları
Anadolu tarih boyunca birçok uygarlığa ev sahipliği yapmıştır. Anadolu’ya uygarlıkların yerleşmesinin sebebi olarak verimli su kaynakları, verimli topraklar ve iklimin etkisini sayabiliriz. Tarih boyunca Anadolu’da birçok devlet kurulmuştur. Bu devletler, Hititler, Urartular, Frigler, İyonlar ve Lidyalılardır.
Hititler
Çorum Hatutaş merkez olmak üzere Kızılırmak civarında MÖ 2000 – MÖ 1200 kuruldular. Hititlerin özelliklerini maddeler halinde öğrenin.
- Anadolu’da kurulan ilk uygarlıktır.
- Geçim kaynakları tarım ve hayvancılıktır.
- Çivi ve hiyeroglif (resim yazısı) kullandılar.
- Pankuş adı verilen soylulardan oluşan bir meclisleri vardır.
- Tavananna adı verilen kraliçeleri devlet yönetiminde etkili olmuştur.
- Tanrıya hesap vermek için yazdıkları “anal” adı verilen yıllıklarla tarafsız ve objektif tarih yazıcılığını başlatmışlardır.
- Mısırlılarla imzaladıkları Kadeş Antlaşması tarihteki ilk yazılı antlaşmadır.
- Dinleri çok tanrılıdır. O nedenle Hitit ülkesi “Bin Tanrı İli” olarak adlandırılmıştır.
- İvriz ve Yazılıkaya Kabartmaları Hititlere aittir.
Urartular
Urartuların başkentleri Van Tuşpa’dır.
- Mezarlarını oda biçiminde yapıp içine eşyalarını koydular, ölümden sonraki hayata (ahiret) inanmışlardır.
- Tarımı geliştirmek için barajlar ve “şamran” adı verilen sulama kanalları yapmışlardır.
- Maden işlemeciliği, taş işçiliği ve kale yapımında ustalaşmışlardır.
- Van kalesi önemli eserleri arasındadır.
- Çömlekçilik, mobilyacılık ve madencilikle uğraşmışlardır.
Frigler
Başkentleri Gordion’dur. Tarım, hayvancılık, madencilik ve dokumacılık ile uğraştılar.
- En ünlü kralları efsanelere konu olan Midas’tır.
- En önemli geçim kaynakları tarım ve hayvancılık olduğu için bu faaliyetlere çok önem vermişler, saban kıranı ve öküz keseni ölüm cezası ile cezalandırmışlardır.
- Kibele adındaki bereket tanrıçaları vardır.
- Mozaiği mimaride ilk kez Frigler kullanmıştır.
- Fibula (takı, çengelli iğne kullanan ilk halk topluluğu) kullandılar.(Maden İşlemeciliği)
- Tümülüs adı verilen mezarlara ölen kişileri eşyalarıyla gömmüşlerdir (Ahiret inancı).
- Tapates adı verilen kilimleri ile ünlüdürler (Dokumacılık).
İyonlar
İyonlar şehir devletleri halinde yaşadılar, başkentleri yoktur, Efes, Milet, Foça, İzmir önemli şehirlerdir.
- Özgür düşünce ortamı olduğu için bilim, sanat ve edebiyatta geliştiler.
- Kolonicilik faaliyetinde bulundular.
- Deniz ticaretinde ilerleyerek zenginleştiler.
- Bu zenginlik sayesinde bilime ve sanata değer verdiler.
- Tarihte Heredot, matematikte Pisagor, felsefede Tales, edebiyatta Homeros, tıpta Hipokrat o dönemde yetişmiş ünlü bilim insanlarıdır.
- Artemis Tapınağı, Celsus (Selsus) Kütüphanesi ve Efes Antik Tiyatrosu, İyonlardan günümüze kalan önemli eserlerdir.
Lidyalılar
Ege Bölgesi’nde Menderes ve Gediz nehirleri çevresinde kurulmuşlardır. Başkentleri Sard (Sardes-Manisa ili yakınlarındadır.)
- Toprakları tarım ve hayvancılığa elverişlidir.
- Takas usulüne son verip tarihte ilk kez parayı kullandılar.
- Ticaret yapmak için Kral yolunu açtılar.
- Kral Yolu ticareti sayesinde zenginleştiler.
- Kral Yolu, doğu ile batı arasında kültürel etkileşim sağlamıştır.
- Ordularında paralı askerler vardı. Bu yüzden yıkılmaları kolay oldu.
Bu uygarlıkların hepsi, kendi dönemlerinde önemli teknolojik, sosyal ve kültürel gelişmeler kaydetmişler ve insanlık tarihine önemli katkılarda bulunmuşlardır.