Mayoz Bölünme Evreleri Konu Anlatımı 7.Sınıf

Mayoz bölünme evreleri, eşeyli üreme ile ilişkili olan özel bir hücre bölünmesidir. Bu süreç, diploit (2n) bir hücrenin, dört adet haploit (n) hücreye dönüşmesini sağlar. Mayoz, iki farklı aşamada gerçekleşir: mayoz I ve mayoz II olarak.

Eşeyli Üreme ve Mayoz

Eşeyli üreme, iki ayrı üreme hücresinin bir araya gelmesiyle gerçekleşir. Eşeyli üremenin gerçekleşmesi için, vücut hücrelerinin yarısı kadar kromozoma sahip sperm ve yumurta hücrelerinin üretilmesi gereklidir. Sperm ve yumurta hücrelerinin oluştuğu bu sürece mayoz denir. Eşeyli üreme ile erkek ve dişi üreme hücrelerinin birleşmesi sonucu zigot oluşur. Zigotun meydana geldiği bu olaya ise döllenme denir. Eşeyli üremede, dişi ve erkek bireylerin genetik özellikleri yavru bireylere aktarılır.

Mayozun Canlılar için Önemi

Mayozla üreme hücrelerinde kromozom sayısı yarıya iner. Bu sayede, üreme hücrelerinin döllenmesi sonucu oluşan yeni bireyin kromozom sayısı, anne ve babanın kromozom sayılarıyla aynı olur. Böylece mayozla nesiller boyunca kromozom sayısının sabit kalması sağlanmış olur. Bununla birlikte mayoz, canlılarda kalıtsal çeşitlilik sağlayarak, her bireyin farklı kalıtsal özellikler taşımasını da sağlar.

Mayoz Bölünme Evreleri

Mayoz bölünme evreleri birbirini takip eden iki adımda gerçekleşir. Mayoz bölünme evreleri sonunda dört yeni hücre oluşur. Oluşan hücreler, hem birbirlerinden hem de ana hücreden farklı kalıtsal yapıdadır.

Bir Hayvan Hücresinde Mayozun Şematik Gösterimi

Mayozun birinci adımı;

1. Mayoz başlamadan önce, hücrede bir hazırlık evresi gerçekleşir. Bu evrede DNA kendini eşler ve kalıtım materyali iki katına çıkar.
2. Ardından, homolog kromozomlar yan yana gelir ve bu kromozomlar arasında parça değişimi olur. Bu olay, gen kombinasyonlarının artmasını sağlayarak çeşitliliği sağlayan etmenlerden biridir.
3. Daha sonra, kromozomlar hücrenin ortasında dizilir. Bu aşamada, homolog kromozomların hücre merkezine rastgele dizilmesi ve rastgele kutuplara ayrılması da kalıtsal çeşitlilik sağlar.
4. Homolog kromozom çiftleri birbirlerinden ayrılarak farklı uçlara doğru çekilir. Bu sayede, yeni oluşacak hücrelerdeki kromozom sayısı yarıya inmiş olur.
5. Sitoplazma ortadan boğumlanarak bölünmeye başlar, çekirdek zarı oluşur. Kromozom sayısı ana hücrenin yarısı kadar olan iki yavru hücre meydana gelir ve mayozun ilk adımı tamamlanmış olur.

Mayozun ikinci adımı;

1. Mayozun ikinci adımında, birinci adımda oluşan n kromozomlu genetik materyal, çekirdek zarının erimesiyle dışarı çıkar.
2. Kromozomlar hücrenin merkezinde toplanır.
3. Daha sonra, kromozom parçaları hücrenin kutuplarına doğru çekilir.
4. Ardından, çekirdek zarı yeniden oluşur ve sitoplazma bölünmeleriyle beraber “n” kromozomlu dört yeni hücre oluşur.

Not: İnsanda mayozun ilk adımının sonunda 23 kromozomlu iki hücre oluşurken, mayozun ikinci adımının sonunda 23 kromozomlu 4 hücre oluşur.

Mitoz ve Mayoz Arasındaki Farklar

Mitoz ve mayoz birbirinden farklı hücresel süreçlerdir. Bu farklar aşağıdaki gibidir.

Mitoz ve mayoz, hücre bölünmesinin iki farklı türüdür. Mitoz, çoğunlukla somatik hücrelerin bölünmesinde rol oynarken, mayoz özellikle üreme hücrelerinin (yumurta ve sperm) oluşumunda rol oynar. İki süreç arasındaki en önemli fark, mitozda bir diploit hücrenin iki diploit kız hücreye bölünmesi, mayozda ise bir diploit hücrenin dört adet haploit kız hücreye bölünmesidir.

Mitoz ve mayoz arasındaki diğer farklar şunlardır:

Kromozom sayısı: Mitozda, bir diploit hücrenin bölünmesi sonucunda iki diploit hücre oluşur ve her bir hücrede orijinal hücredeki kromozom sayısı korunur (örneğin, insanlarda 46 kromozomlu diploit hücrelerin mitoz bölünmesi sonucunda 46 kromozomlu iki diploit hücre oluşur). Mayozda ise, bir diploit hücrenin bölünmesi sonucunda dört adet haploit hücre oluşur ve her bir hücrede yalnızca yarım kromozom sayısı bulunur (örneğin, insanlarda mayoz sonucu 23 kromozomlu dört adet haploit hücre oluşur).

Kromozom yapısı: Mitoz sırasında kromozomlar, kardeş kromatitler adı verilen iki ayrı yapıya sahip hale gelir. Mayozda ise, kromozomlar homolog kromozomlar adı verilen bir çift olarak eşleşir ve birbirine dolanır. Bu süreç, genetik çeşitliliği artırmak için önemlidir.

Bölünme sayısı: Mitoz bir bölünme aşamasından oluşurken, mayoz iki ayrı bölünme aşamasından oluşur: Mayoz I ve Mayoz II.

Genetik çeşitlilik: Mayoz, genetik çeşitliliği artırmak için önemlidir. Bunun nedeni, homolog kromozomların çaprazlama adı verilen bir olayla birbirine dolanması ve kromozomların kesilip yeniden birleşmesi ile oluşan yeni genetik kombinasyonların yaratılmasıdır. Mitozda ise, genetik çeşitlilik oluşmaz.

Bu farklılıkların yanı sıra, mitoz ve mayoz, hücre bölünmesinin temel mekanizmalarıdır ve organizmaların büyümesi, onarımı ve üremesi için gereklidir.