Canlıları Tanıyalım Konu Anlatımı 5.Sınıf, fen bilimleri dersinde sorumlu olduğunuz bir konu olduğundan bu konu anlatımını çok iyi bilmemiz gerekmektedir. Canlıları Tanıyalım Konu Anlatımı soruları daha kolay bir şekilde çözebilmeniz için size yardımcı olacak. Canlıları Tanıyalım Konu Anlatımını bu yazımızda anlatıyoruz. Canlıları Tanıyalım ile ilgili bilmemiz gereken konu içeriğini şu şekilde sıralayabiliriz:
Canlıların Sınıflandırılması
Dünyamızda milyonlarca canlı bulunur. Bilim insanları, canlıları daha kolay incelemek için benzerlik ve farklılıklarına göre sınıflandırmışlardır. Bu sınıflandırmada canlılar; mikroskobik canlılar, mantarlar, bitkiler ve hayvanlar olmak üzere dört grupta incelenir. Ayrınca bitkiler kendi içinde çiçekli bitkiler ve çiçeksiz bitkiler, hayvanlar ise omurgalı hayvanlar ve omurgasız hayvanlar olmak üzere iki grupta incelenir.
Mikroskobik Canlılar
Etrafımızda çıplak gözle görülemeyecek kadar küçük pek çok canlı yaşar. Mikroskop ile görülebilen bu canlılara mikroskobik canlılar adı verilir. Mikroskobik canlılar; suda, havada, toprakta ve diğer canlıların üzerinde bulunur.
En çok bilinen mikroskobik canlılar bakterilerdir. Bakterilerin bazıları zararlı, bazıları yararlıdır.
Örnek:
- Verem ve zatürre gibi hastalıklara sebep olan bakteriler zararlı bakterilere örnek olarak verilebilir.
- Sütten yoğurt ve üzümden sirke yapılmasını sağlayan bakteriler ise yararlı bakterilerdir.
Bakterinin yanı sıra öglena, amip ve terliksi hayvan çıplak gözle görülemeyen mikroskobik canlılardan bazılarıdır.
Bitkiler
Bitkiler, güneş ışığı yardımıyla kendi besinlerini kendileri üretebilen ve bu özellikleriyle diğer birçok canlı için besin kaynağı olan canlılardır. Çevremizde bulunan bitkiler, kullanım alanları, yaşam alanları veya yapısal özellikleri bakımından farklılıklar gösterir.
Bitkilerin Sınıflandırılması Çiçekli ve Çiçeksiz Bitkiler
Bilim insanları, daha kolay tanımak ve tanımlamak için bitkileri yapılarındaki farklılıklara göre sınıflandırmışlardır. Buna göre bitkiler, çiçekli bitkiler ve çiçeksiz bitkiler olmak üzere iki sınıfa ayrılır.
Sınıflandırmadan da anlaşılacağı üzere bu iki bitki grubunu birbirinden ayıran en önemli yapı çiçektir. Bunun yanında çiçekli bitkilerde gelişmiş kök, gövde ve yaprak bulunurken, çiçeksiz bitkilerde bu yapılar gelişmemiştir.
Çiçekli bitkilere örnek: Zambak, leylak, maydanoz ve çam verilebilir.
Çiçeksiz bitkilere örnek: Kara yosunu, su yosunu, eğrelti otu ve kibrit otu örnek olarak verilebilir.
Çiçekli Bitkilerin Kısımları
Çiçekli bitkiler genel olarak dört kısımdan oluşur. Bunlar çiçek, yaprak, gövde ve köktür.
Çiçek
Çiçek, bitkinin üreme organıdır. Çiçekli bitkilerin üreyip çoğalmasını sağlar.
Yaprak
Yaprak, bitkinin besin ihtiyacını karşılamakla görevli kısımdır. Genellikle yeşil renklidir. Besin üretmek için çevreden alınan karbon dioksit ve suyu kullanır.
Gövde
Gövde, genellikle bitkinin toprak üstündeki bölümüdür. Bitkinin dik durmasını sağlar. Kökten aldığı suyu ve mineralleri yapraklara, yapraklarda üretilen besinleri bitkinin diğer bölümlerine taşır.
Kök
Çiçekli bitkilerde kök, bitkiyi toprağa bağlayan kısımdır. Farklı şekil ve yapılarda olabilir. Bitkinin ihtiyacı olan su ve mineralleri topraktan alır ve gövdeye iletir.
UYARI!
Bitkileri incelerken;
• çiçeği diğer kısımlarına göre çok küçük olan söğüt,
• yaşamının sadece belli dönemlerinde çiçek açan maydanoz,
• çiçek yerine çiçek benzeri yapılar oluşturan çam gibi bitkilerin çiçeklerini göremeyebiliriz.
Ancak bu tür bitkilerin çiçekli bitkiler sınıfında olduğunu unutmamalıyız.
Hayvanlar
Hayvanlar aktif hareket etme yeteneğine sahip ancak kendi besinlerini kendileri üretemeyen canlılardır. Diğer canlıları yiyerek beslenirler. Hayvanların beslenme şekilleri, yaşadıkları yer ve vücut yapıları farklılık gösterebilir.
Hayvanların bir kısmı (fil, zürafa, deve, vs) bitkisel besinlerle beslenirken, bir kısmı (aslan, köpek balığı, kurt, timsah, vs) hayvansal, bir kısmı da (serçe, maymun, ayı, karga, vs) hem bitkisel hem de hayvansal besinlerle beslenirler.
Farklı beslenme şekilleri olan hayvanların yaşam alanları da birbirinden farklılık gösterir.
Hayvanların bir kısmı (balina, ıstakoz, yunus, vs) suda, bir kısmı (aslan, maymun, tavuk, vs) karada, bir kısmı da (timsah, penguen, kurbağa, vs) hem suda hem de karada yaşabilir.
Hayvanlar son olarak vücutlarında kemik ve kıkırdaktan oluşan bir yapı yani omurga bulundurup bulundurmamalarına göre de omurgalı ve omurgasızlar olmak üzere gruplandırılabilirler.
Omurgasız Hayvanlar
Hayvan türlerinin %95’inden fazlasında omurga bulunmaz. Omurgası bulunmayan bu hayvanlara “omurgasızlar” denir.
Omurgasızlar, süngerler, sölentereler, solucanlar, yumuşakçalar, eklembacaklılar ve derisidikenliler olmak üzere altı gruba ayrılırlar. Mürekkep balıkları, salyangozlar, solucanlar, böcekler ve denizkestaneleri omurgasızlara örnek olarak verilebilir.
Omurgalı Hayvanlar
Vücutlarında kemik ve kıkırdaktan oluşan omurga bulunduran canlılara da omurgalılar adı verilir.
Omurgalılarda kendi arasında balıklar, kurbağalar, sürüngenler, kuşlar ve memeliler olmak üzere beş gruba ayrılır.
Balıklar
Balıklar tatlı ve tuzlu sularda yaşayabilen, vücutları pullarla kaplı olan canlılardır. Yüzgeçleriyle hareket eden balıklar, solungaçları ile solunum yaparlar. Yumurta ile çoğalırlar.
Örnek: Köpek balığı, yılan balığı ve alabalık bu gruba örnek verilebilir.
Kurbağalar
Kurbağalar kara yaşamına uyum sağlamış ilk omurgalılardır. Sadece suda, sadece karada ve hem suda hem de karada yaşayabilen türleri vardır. Kurbağaların nemli bir derileri ve perdeli arka ayakları bulunur. Yumurta ile çoğalırlar.
Sürüngenler
Sürüngenler karada ve suda yaşayabilen canlılardır. Vücutları pullarla ya da kemikli bir tabakayla kaplıdır. Sürünerek hareket ederler ve yumurta ile çoğalırlar.
Örnek: Yılan, kertenkele ve timsah bu gruba ait canlılardır.
Kuşlar
Kuşların vücutları tüylerle kaplı olup uçmalarına yardımcı kanatları, gagaları ve pulla kaplı bacakları vardır. Birçoğu uçarken, deve kuşu, penguen, hindi gibi bazı kuş türleri ise kanatlan olduğu hâlde sınırlı şekilde uçarlar. Yumurta ile çoğalırlar.
Örnek: Güvercin, papağan ve kartal bu gruba ait canlılardır.
Memeliler
Omurgalılar grubunun en gelişmiş grubu olan memeliler karada ya da suda yaşayabilirler. Farklı büyüklük ve şekillerde olabilirler. Bütün memelilerin derileri kıllıdır. Bazıları etle, bazıları otla, bazıları da hem etle hem de otla beslenebilir. Doğurarak çoğalır ve yavrularını sütle beslerler.
Memelilere Örnekler: Yunus, fok, balina, fare ve insan bu gruba ait canlılardır.
Mantarlar
Mantarlar kendi besinini üretemez. Genellikle bol besin bulabileceği, ılık ve nemli bölgelerde yaşar.
Mantarlar; şapkalı mantarlar, küf mantarları, maya mantarları ve parazit mantarlar olmak üzere dört çeşittir.
Şapkalı Mantarlar
Bu mantarların şapkaya benzeyen huni şeklinde bir tepeleri olduğu için şapkalı mantar olarak adlandırılır. Şapkalı mantarlar ormanlarda yetişmeleri ve toprağa bağlı olmaları nedeniyle bitkilerle karıştırabilir. Ancak kendi besinlerini üretememeleri ve kök, gövde ve yaprakları olmaması sebebiyle bitkilerden farklı bir canlı grubudur.
Şapkalı mantarlar, vitamin ve protein bakımından zengin besinlerdir. Ancak doğada bulunan bazı şapkalı mantarlar zehirlidir ve doğadaki mantarların zehirli olup olmadığının belirlenmesi çok zordur. Bu sebeple doğadaki mantarlar kesinlikle yenmemeli, besin olarak tüketilmek üzere özel olarak yetiştirilen kültür mantarları tercih edilmelidir.
Küf Mantarları
Uzun süre açıkta ve nemli ortamlarda bırakılan ekmek, peynir gibi besinlerin üzerinde küf oluşur. Besinlerin üzerindeki bu küfler, küf mantarlarıdır. Bazı küf mantarları ise ilaç yapımında kullanılır.
Örnek: Penisilin, peynir küfünden elde edilir.
Maya Mantarları
Çıplak gözle görülemeyen maya mantarları ancak mikroskop yardımıyla görülebilir. Maya mantarları besinlerin bol bulunduğu, ılık ve nemli ortamlarda hızlıca çoğalır. Hamurun mayalanarak ekmek yapılması ve peynir üretimi maya mantarları sayesinde gerçekleşir.
Parazit Mantarlar
Parazit mantarlar yaşadığı canlılara zarar vererek hastalıklara sebep olur. Örneğin ciltte oluşan kaşıntılı yaralar, saçkıran ve pamukçuk parazit mantarlarının sebep olduğu bazı hastalıklardandır.